Vitamine D3

Vitamine D (in het bloed gemeten als 25-hydroxyvitamine D) is een vetoplosbare vitamine die, naast haar klassieke rol in bot- en gebitsgezondheid, ook immuunmodulerende en ontstekingsremmende eigenschappen heeft[1]. Deficiëntie (<20 ng/mL) en insufficiëntie (<30 ng/mL) komen vaak voor en zijn in verband gebracht met diverse acute en chronische aandoeningen.

Over de optimale streefwaarden bestaat echter veel discussie[2, 3] . De NICE-richtlijn hanteert 50–75 nmol/L (ongeveer 20–30 ng/mL) als voldoende, terwijl endocrinologen[4] recentelijk hogere referentiewaarden (75–175 nmol/L, oftewel 30–70 ng/mL) adviseren.

Binnen Synapse sluiten we aan bij deze hogere streefwaarden en hanteren we de volgende afkap waardes:

Vitamine B12

Er bestaat veel controverse over de optimale afkapwaarden voor vitamine B12. Hoewel richtlijnen doorgaans aanraden te testen bij duidelijke klachten of bloedarmoede, zijn er ook aspecifieke symptomen zoals duizeligheid, vermoeidheid en concentratieproblemen die met een vitamine B12-tekort in verband worden gebracht[5]. Omdat een gebrek aan vitamine B12 het zenuwstelsel kan beschadigen en het risico op aandoeningen als de ziekte van Alzheimer, vasculaire dementie en andere neurodegeneratieve ziekten kan verhogen, is tijdige opsporing en correctie van groot belang[6].

Vitamine B12 speelt een cruciale rol is in diverse stofwisselingsroutes, waardoor functionele markers als methylmalonzuur en homocysteïne extra inzicht geven in de effectieve biologische beschikbaarheid. Als we kijken naar deze functionele merkers is aangetoont dat de concentratie van methylmalonzuur pas optimale waardes geeft[7] bij een vitamine B12-spiegel van ongeveer 250–260 pmol/L (ca. 340–350 ng/L). Daarom hanteert Synapse een hogere ondergrens voor insufficiëntie dan deze die wordt geadviseerd in de NICE richtlijnen[8] of door de hoge gezondheidsraad[9].

Binnen Synapse gelden de volgende referentiewaarden[10]:

Foliumzuur

Net als bij vitamine B12 bestaat er veel discussie[11] over de optimale afkapwaarden voor foliumzuur. Hoewel er brede consensus is over de noodzaak van foliumzuur-suppletie tijdens de zwangerschap, zijn eenduidige richtlijnen voor de algemene populatie buiten de zwangerschap moeilijker te vinden.

Om de optimale ondergrens voor foliumzuur te bepalen, gebruikt Synapse functionele markers[12] en kiest voor strengere cut-offs dan veel bestaande richtlijnen. Deze aanpak maakt

De afkapwaarden[13] die wij hanteren zijn:

Calcium

Calcium (Ca²⁺) is het meest voorkomende mineraal in het menselijk lichaam (~1 kg). Ongeveer 99% ligt vast in bot en tanden, het resterende 1% circuleert vrij. Dit vrije (ionische) deel is onmisbaar voor spier- en hartcontractie, zenuwgeleiding, bloedstolling, enzymactivatie en hormonale signaaloverdracht. Het serumcalcium wordt daarom extreem strak geregeld door parathormoon (PTH), actief vitamine D en calcitonine.

In normale omstandigheden zal het calcium vrij stabiel blijven. De cut-off waarden[14] die door Synapse gehanteerd worden zijn:

Magnesium

Magnesium is een onmisbaar mineraal dat betrokken is bij meer dan 300 enzymatische reacties in het lichaam. Het ondersteunt spierontspanning, zenuwimpulsen, hartfunctie (inclusief hartritme en bloeddruk), botmineralisatie en energieproductie. Tekorten ontstaan vaak door chronische stress, maagdarmstoornissen, een eenzijdig voedingspatroon of medicatiegebruik.

Hoewel een lage serummagnesiumwaarde (hypomagnesiëmie) wijst op een tekort, sluit een normale waarde nog geen depletie uit; een 24-uurs urinebepaling kan aanvullende informatie geven. Klinisch kunnen spierkrampen, hartritmestoornissen, vermoeidheid, zwakte, concentratieproblemen en toegenomen stressgevoeligheid wijzen op een magnesiumtekort[15].

In normale omstandigheden zal het magnesium vrij stabiel blijven. De cut-off waarden[16, 17, 18] die door Synapse gehanteerd worden zijn:

Zink

Zink is een essentieel spoorelement dat van nature in diverse voedingsmiddelen voorkomt. Het fungeert als co-factor voor honderden enzymen en is onmisbaar voor immuunfunctie, eiwit- en DNA-synthese, wondgenezing, celdeling en signaaltransductie. Daarnaast ondersteunt zink de groei en ontwikkeling tijdens zwangerschap, kindertijd en adolescentie, en speelt het een rol bij het smaakvermogen[19]. Risicofactoren voor een tekort zijn onder meer onvoldoende voedingsinname, chronisch alcoholgebruik en malabsorptieve darmziekten.

In de klinische praktijk dient het serum- of plasmazink als primaire marker, hoewel deze spiegel kan variëren naar geslacht, leeftijd, tijdstip van afname, infectie of hormonale veranderingen. De cut-off waarden die we bij Synapse hanteren zijn[20]:

IJzer

IJzer maakt deel uit van hemoglobine en is dus onmisbaar voor het zuurstoftransport. Daarnaast zit het in diverse enzymen (o.a. cytochromen) en ondersteunt het energie- stofwisseling, groei en neurologische ontwikkeling. Wereldwijd is ijzertekort de meest voorkomende voedingstekort. Dit kan zowel voorkomen met anemie (IDA = Iron Deficiency Anemia) als zonder anemie (IDWA = Iron Deficiency Without Anemia). Ondanks dat het laatste vaak gemist wordt, kan het toch een grote invloed hebben op levenskwaliteit en vergroot onder meer bij chronisch hartfalen de morbiditeit en mortaliteit[21].

Omdat één laboratoriumparameter een vertekend beeld kan geven, beoordeelt Synapse altijd een ijzerprofiel:

• Transferrine-saturatie (TSAT): Verhouding gebonden ijzer/transferrine.

• Ferritine Weerspiegelt de ijzervoorraad, maar stijgt bij (chronische) inflammatie.

Onderstaande tabel weergeeft de grenswaarden die we hanteren:

	TSAT			Ferritine
	Man	Vrouw		Man	Vrouw
IJzertekort	<20%		of	<15µg/L
Mogelijk ijzertekort	<30%		en	<50µg/L Opmerking Bij chronische inflammatie worden ferritine cut-offs verschoven naar een maximum van 100 µg/L voor een betrouwbare diagnose van een functioneel ijzertekort.
Optimaal	30-50%	30-45%	of	50-300µg/L	50-200µg/L
Mogelijke ijzerstapeling	>50%	>45%	en	>300µg/L	>200µg/L

Referenties

1. Walawska-Hrycek, A., Hrycek, E., Galus, W., Jędrzejowska-Szypułka, H. & Krzystanek, E. Does Systematic Use of Small Doses of Vitamin D Have Anti- Inflammatory Effects and Effectively Correct Deficiency Among Healthy Adults? Nutrients 17, 352 (2025).
2. Dietary Reference Intakes for Calcium and Vitamin D. (National Academies Press, Washington, D.C., 2011). doi:10.17226/13050.
3. Holick, M. F. et al. Evaluation, Treatment, and Prevention of Vitamin D Deficiency: an Endocrine Society Clinical Practice Guideline. J Clin Endocrinol Metab 96, 1911– 1930 (2011).
4. Amrein, K. et al. Vitamin D deficiency 2.0: an update on the current status worldwide. Eur J Clin Nutr 74, 1498–1513 (2020).5.
5. Aparicio-Ugarriza, R., Palacios, G., Alder, M. & González-Gross, M. A review of the cut-off points for the diagnosis of vitamin B12 deficiency in the general population. Clinical Chemistry and Laboratory Medicine (CCLM) 53, (2015).
6. Lachner, C., Steinle, N. I. & Regenold, W. T. The Neuropsychiatry of Vitamin B 12 Deficiency in Elderly Patients. J Neuropsychiatry Clin Neurosci 24, 5–15 (2012).
7. Muskiet, F. A. J. & Mathus-Vliegen, E. M. H. Commentaar Op Het ‘NHG-Standpunt Diagnostiek van Vitamine-B 12-Deficiëntie’. Ned Tijdschr Klin Chem Labgeneesk vol. 40 (2015).
8. G. Jans & R. Devlieger, C. M. Vitamine B12 - Onmisbaar voor jong en oud. https://www.nice-info.be/nutrinews/vitamine-b12-onmisbaar-voor-jong-en- oud#:~:text=Aanbevolen%20dagelijkse%20hoeveelheid%20vitamine%20B12,4%2C5 %20%C2%B5g%20per%20dag.
9. Hoge Gezondheidsraad (HGR). Voedingsaanbevelingen voor België - 2016. Brussel: HGR; 2016. Advies nr. 9285.
10. Abildgaard, A., Knudsen, C. S., Hoejskov, C. S., Greibe, E. & Parkner, T. Reference intervals for plasma vitamin B12 and plasma/serum methylmalonic acid in Danish children, adults and elderly. Clinica Chimica Acta 525, 62–68 (2022).
11. Pfeiffer, C. M. et al. Applying inappropriate cutoffs leads to misinterpretation of folate status in the US population. Am J Clin Nutr 104, 1607–1615 (2016).
12. Khan KM, J. I. Folic Acid Deficiency. StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls (2023).
13. Vos, M. J. et al. Folate reference interval estimation in the Dutch general population. Pract Lab Med 16, e00127 (2019).
14. Office of Dietary Supplements. Calcium Fact Sheet for Health Professionals.
15. National Institutes of Health. National Institutes of Health - Office of Dietary Supplements. Magnesium - Fact Sheet for Health Professionals.
16. Rosanoff, A. et al. Recommendation on an updated standardization of serum magnesium reference ranges. Eur J Nutr 61, 3697–3706 (2022).
17. Yee, J. Magnesium: An Important Orphan. Adv Chronic Kidney Dis 25, 217–221 (2018).
18. Azem, R. et al. Serum magnesium, mortality and disease progression in chronic kidney disease. BMC Nephrol 21, 49 (2020).
19. Qu, X. et al. Serum zinc levels and multiple health outcomes: Implications for zinc- based biomaterials. Bioact Mater 5, 410–422 (2020).
20. National Institutes of Health - Office of Dietary Supplements. Zink - Fact Sheet for Health Professionals.
21. Al-Naseem, A., Sallam, A., Choudhury, S. & Thachil, J. Iron deficiency without anaemia: a diagnosis that matters. Clinical Medicine 21, 107–113 (2021).